Ülkemizin İlk Ruhsatlı İlacı: Lityazol Cemil
Ülkemiz şifalı bitkiler açısından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Coğrafyamızda yaklaşık 12 bin çeşit şifalı bitki bulunmaktadır. Ancak bu potansiyelin yeterince değerlendirildiği söylenemez. Sağlık Bakanlığı ve üniversitelerimiz tarafından Bitkisel Tedavi konusunda son zamanlarda yapılan çalışmalar ümit vericidir. Bu çalışmaların devam etmesi ve şifalı bitki potansiyelimizin ihracata yönlendirilmesi neticesinde büyük adımların atılacağına inanıyorum.
ÜIke florasının ilaç yapımında değerlendirilmesi hem bilim adamlarının hem de ilaç sanayinin en önemli amaçlarından birini teşkil eder. Üzerinde bilimsel araştırma yapılmış bitki sayısı çok fazla ise de ilaç haline getirilen bitkisel ürünlerin sayısı oldukça kısıtlıdır. Hele sadece Türkiye'ye mahsus ruhsatlı bitkisel ilaç ise son derece nadirdir. Lityazol Cemil işte böyle bir ilaçtır. Bu ilacın hikayesi 60 yıl önce başlar. Bildiriye, ilaca adını veren ve ilacın mucidi olan Dr. Cemil Şener'in hayat hikayesini vererek başlamak istiyorum.
Dr. Cemil Şener 1897 yılında Rodos’ta doğmuş, ilk ve orta öğrenimini Rodos'ta Frerler okulunda, yüksek öğrenimini ise İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinde askeri öğrenci olarak tamamlamıştır. 1920 yılında Dr. Cemil Şener ve ailesi Askeri Tabip olarak İstiklal Harbi'ne katılmak üzere Anadolu’ya geçmiş ve askeri hastanelerde görev yapmıştır. 1932 senesinde Bakteriyolog olmuş, 1934 senesinde ise Tabip Binbaşı rütbesinde iken istifa ederek sivil hayata geçmiştir. 1928 yılında Askeri Hekimlik yapmış olduğu Manisa'ya yerleşmiş, bu arada 1957 yılında Manisa'dan 11. Dönem Milletvekili olmuştur. Lityazol Cemil ilacının imalatı yanında hekimlik de yapan Dr. Cemil Şener 3 Ocak 1978 tarihinde vefat etmiştir.
Dr. Cemil Şener 1928 yılında Manisa'da askeri tabiplik yaparken tıbbi bitkilerin ilaç olarak kullanımı konusuna merak sarmış ve bilhassa yörede halkın çok kullandığı "Şevketi Bostan" bitkisinin hassaları Dr. Şener'i bu bitki ile ilgilenmeye itmiştir. Yöre halkının bitkinin kökünü suyla kaynatıp içmesi ve kök kabuğunun zeytinyağlı salatasını ve etli yemeğini yapması dikkatini çekmiştir. Bitkinin kök kabuğunun böbrek ve mesanedeki kum ile tasları düşürme özelliğinin bölgede iyi bilinmesi sebebiyle ilgisini bu drog üzerinde odaklamıştır. Üç yıl süren bir çalışma sonunda, bitkinin ekstre fluid'inin etkili maddeleri içerdiği kanaati, gözlemleriyle doğrulanınca bu preparatı imal edip pazarlayabilmek amacıyla 23 Mart 1931 tarihinde "Lityalizin" ismi ile ilaç ruhsatı almak üzere Sağlık Bakanlığına başvurmuştur.
Dr. Akil Muhtar'ın olumlu mütalaası üzerine Bakanlık ilacın adının "Lityazol Cemil" olarak değiştirilmesini önermiş ve 9 Ekim 1934 tarihinde 3/91 numara ile ruhsat vermiştir. Bilahare ruhsat yenilemesi 3 Eylül 1946 tarih ve 14/57 numara ile yapılmıştır. Böylece "Lityazol Cemil" 1934 tarihinde Manisa'da imal edilmeye başlanmış olup, ara verilmeksizin 1992 yılına kadar devam etmiştir.
Ülkemizde bu bitki değişik isimlerle anılmaktadır Mesela, İzmir, Manisa yöresinde bitki “Şevketi Bostan" adıyla tanınırken, Balıkesir yöresinde "Akkız", Bigadiç, Savaştepe yöresinde "Sarıcakız", Konya Akşehir yöresinde ise "Akdiken" adıyla bilinmektedir.
İstanbul’da Bezmi Alem Üniversitesinde Fitoterapi Araştırmalar Merkezinin sayın Cumhurbaşkanımızın eşi Emine Erdoğan hanımefendi tarafından açılmış olması bu tür yerli ilaçlar açısından önemli bir dönüm noktası olacaktır diye düşünüyorum. Gelişmeleri ümit verici olarak görüyorum.
Türk bitkisel ilaçlarının çoğalması dileğiyle!
